Duurzaam watergebruik: over riolering, regenwater, grondwater en drinkwater

Deze tekst beschrijft het afkoppelen van regenwater; dit ontlast de riolering. Dit regenwater kan nuttig worden gebruikt in de eigen tuin. Ook gaan we in op zuiniger gebruik van drinkwater. Soms kan het benutten van regenwater daar bij helpen.

Regenwater

Hoeveel regen valt er jaarlijks in Nederland? Grofweg is dit een plens water van ruim 750 mm, wat neer komt op 750 liter per m2.  Jaarlijks spoelt bij veel mensen zo’n hoeveelheid regenwater van daken, schuren en bestraat erf het riool in. Bij extreme neerslag is een reële kans op water op straat wat mogelijk leidt tot wateroverlast. Ook vorig jaar augustus heeft een dergelijke situatie zich voorgedaan. De verwachting is dat de komende jaren overlast door neerslag toeneemt.

We zuiveren en transporteren al het water dat naar het riool stroomt. Hiervoor betaalt iedereen zijn of haar zuiveringsheffings- en rioolheffing. Tot slot vervuilt ons riool ook nog eens ons oppervlaktewater wat doodzonde is. Ook hiervoor betaalt de burger in de vorm van waterschapsbelasting. Kortom het afvoeren van regenwater kost handen vol met geld.

Diepenveen heeft een zanderige bodem waardoor het niet moeilijk is om regenwater in onze tuin te laten weglopen. Water dat in de tuin valt verdampt geleidelijk voor een substantieel deel (circa 2/3 deel), komt ten goede aan de beplanting en draagt bij aan een voldoende hoog grondwaterpeil. Het drinkwaterbedrijf pompt dit regenwater weer op voor gebruik als drinkwater. Daarmee is de cirkel rond.

Bij een niet al te grote woning valt het regenwater op een oppervlak van 60-100 m² huis, schuur en bestrating. Gemiddeld is dat dus 60 m³ (60.000 liter) regenwater dat naar het riool afvloeit. Bij grotere huizen is het heel veel meer. Voor dit extra belasten van het riool met uw regenwater betaalt u (NOG) niets extra aan waterschapsbelasting, zuiverings- en rioolheffing. Op lange termijn loont afkoppelen van hemelwater.

Drinkwater

Het drinkwatergebruik in Nederland is gemiddeld 120 liter per persoon per dag, dus bij een gemiddeld huishouden van 2,2 personen ruim 96.000 liter per jaar (96 m3), waarvan 27.000 liter voor het toilet en 39.000 voor de douche! Sommige mensen sproeien hun tuin veelvuldig met drinkwater, vullen een vijver bij en wassen hun auto ermee. U doet dat vast niet (?),maar bij uw buren ziet u het gebeuren. Drinkwater kost nu nog bijna niets, 0,1 eurocent per liter. Vitens verkoopt het u graag, de BTW is slechts 6% en er is nog geen waterverbruikbelasting. Kortom: financiële prikkels om zuinig te zijn met drinkwater zijn er nog niet, maar gaan zeker komen. Tips over het zuinig omgaan met drinkwater staan o.a. op de website van Vitens met als toppers: kort douchen, sproeien van de tuin beperken en geen auto wassen met drinkwater. Het beter omgaan met  (regen- en drink)water is volledig ieders eigen verantwoordelijkheid.

Waterbedrijf Vitens exploiteert ten noorden van Diepenveen een groot waterwinbedrijf. Op 40 hectare grond wordt jaarlijks 4 miljoen m³ drinkwater gewonnen dat na zuivering uit uw kraan komt als u in Salland woont. Dat is bij het huidige gebruik goed voor de drinkwatervoorziening van bijna 42.000 huishoudens. Pakweg net genoeg voor de gemeente Deventer! In de landbouwgebieden om ons heen onttrekken we in tijden van droogte oppervlaktewater om de weilanden te besproeien. Tezamen met de drinkwateronttrekking en het versneld afvoeren van regenwater heeft dit onherroepelijk een nadelig invloed op ons leefmilieu.

Een goed idee?

Zou het niet een goed idee zijn om dat kostbare regenwater op het eigen terrein te hergebruiken of terug te geven aan de bodem. Dit kan door bijvoorbeeld een regenton voor gebruik in de tuin te plaatsen of het water te laten wegzakken in de bodem (op weg naar ons waterwingebied van drinkwater)? Het is toch zonde om de rioleringscapaciteit – met name bij piekbelasting – onnodig te belasten met de afvoer van regenwater. Daardoor moet bij de rioolwaterzuivering door toevoeging van relatief schoon regenwater heel veel meer water gezuiverd worden. Als we slim omgaan met regenwater en tegelijk het gebruik van drinkwater kunnen beperken, dan snijdt het mes aan twee kanten!

Vitens verkoopt u graag water, het Waterschap is drukdrukdruk met de IJssel en met de onttrekking van grondwater door boeren. En ook de gemeente valt u niet lastig met waterzaken. Maar het is niet zo logisch om al dat water rond te pompen, als dat niet nodig is. We moeten dus de riolering niet onnodig belasten en zorgvuldig gebruik maken van drinkwater.

Opvang regenwater in tonnen

Een simpele manier om regenwater op te vangen is het plaatsen van een regenton die de afvoer van regenwater door de regenpijp naar het riool onderbreekt. Een handige doe het zelver kan dit aanleggen (bv. met hulp van een kluswijzer op Internet of van doe het zelf-bedrijven). De bekende groen regenton kan maximaal zo’n 240 liter, maar zoals op Internet te zien is, zijn er tal van leuke varianten te koop. Het aanbod is de laatste jaren sterk toegenomen. Een voorbeeld is een slanke regenzuil die 400 liter kan bevatten, waardoor de waterdruk zodanig is dat je na aansluiting van een tuinslang de tuin er mee kunt sproeien. Bij dreigende vorst moeten tonnen geleegd en afgekoppeld worden, maar in de winterperiode is er relatief weinig regen.

Als de ton vol is, kan het water doorstromen naar de riolering, maar het is ook heel goed mogelijk om de ton dan te laten overlopen in bv. een grindbed in de tuin. Een variant is de een ondergronds aan te brengen ton, waaruit met een eigen handpomp water wordt opgepompt. Dat is visueel anders, maar vergt meer graafwerk en onderhoud.

Het is ook handig te weten dat in Nederland de regen maar zelden valt in de vorm van een hoosbui. De meeste regen valt geleidelijk en het gebruik voor de tuin is ook gefaseerd in de tijd. Alleen bij piekbelasting is er een “overstroming”. Is dat aanvaardbaar? Ja toch, als het water maar niet ons huis instroomt!

Opvang regenwater in de tuin

Als men niet de hele tuin bestraat, zijn er in Salland met de vaak aanwezige ondergrond van zand voldoende mogelijkheden om een overschot van regenwater op te vangen. Het meest simpel is het bij de grond afzagen van de regenpijp. Als een terras goed op afschot is aangelegd stroomt het water naar de rand en wordt opgevangen in bv. een grindput of een al dan niet afgedekt gootje dat het water verder de tuin in leidt, bijvoorbeeld naar een vijver. Ook onder een regenton kan een grindput worden aangelegd, maar evengoed kan het water weglopen in een grindpad. Ook zijn er tuinpaden van gras betonsteen (open steen). Drainagebuizen en afgedekte goten zijn ook in allerlei soorten en maten te verkrijgen (Kijk bv. eens bij  bedrijven als Wildkamp, Welkoop en Doehetzelf-zaken). Onder de links op deze website staan een aantal brochures met tal van praktijkvoorbeelden elders in het land.

Indien we de grond in de tuin goed verzorgen door regelmatig humus toe te voegen, kan de grond dat regenwater beter vasthouden en doorgeven aan de planten. Bij grote droogte is er dan ook minder reden om planten of gras te sproeien. Let op soorten planten in de tuin die – als ze in de felle zon staan – goed tegen droogte en zon kunnen.

Opvang in infiltratiekratten

Een wat verdergaande optie is de aanleg van ondergrondse infiltratiekratten. Dit zijn kunststof kratten omwikkeld met waterdoorlatend doek. Via de regenpijp wordt er water ingelaten. Het instromende regenwater wordt geleidelijk aan de ondergrond afgegeven. Denk wel aan een bladvanger en aan een zandvangputje /grindkoffer voor het onderhoud van het systeem. Bij aanleg van infiltratiekratten is het verstandig enige afstand te houden tot de woning om vochtproblemen onder het huis bij overvloedige regenval te voorkomen.

De capaciteit van regenkratten kan worden gemeten met als variabelen de normale hoeveelheid regen en de piekbelasting. In de bijgevoegde grafiek geeft de horizontale as aan hoeveel oppervlak het regenwater levert en op de verticale as wordt aangegeven hoeveel bergingscapaciteit nodig is bij diverse uitgangspunten.

Voorbeeld: Als men accepteert dat het systeem gemiddeld 1 x per jaar overloopt (= de onderste lijn) kan bij een aangesloten oppervlak van 50 m2 de ondergrondse opvang 750 liter zijn. Gevisualiseerd circa drie regentonnen platgelegd achter elkaar. De kosten van zo’n opvang kunnen ingeperkt worden door zelf het graafwerk te doen en de technische aansluiting eventueel aan een derde over te laten.

Het is natuurlijk niet nodig om te kiezen voor één bepaalde methode. Door combinatie van de diverse mogelijkheden (vijver, grindput, waterdoorlatende bestrating, drainage) wordt het volume van eventuele wenselijke infiltratiekratten ingeperkt en daarmee het probleem van de herbestemming van grond die vrijkomt bij het ingraven van de kratten. Die grond kan overigens heel goed gebruikt worden om creatief hoogteverschillen aan te brengen in de tuin.

Opvang in een gesloten systeem

Met name bij de aanleg van nieuwe woningen is het heel goed mogelijk om al het regenwater op te slaan in een eigen ondergrondse tankopslag en dit water op te pompen en te gebruiken voor toiletspoeling en eventueel de wasmachine. Bij bestaande woningen is er onder de woning vaak geen ruimte voor extra (afgekoppelde) rioleringsbuizen die zo’n systeem moeten vullen of is het onwenselijk naast een bestaand riool nog een extra leiding aan te leggen voor regenwater in verband met toekomstige of bestaande  vloerisolatie. In zo’n geval moet er om het huis heen gegraven worden en daar liggen vaak grindpaden, tegelpaden of bestrating.

Een indirecte koppeling tussen regenwateropvang en hergebruik van regenwater ontstaat indien via een puntstuk grondwater wordt opgepompt voor bijvoorbeeld toiletspoeling. Voor kleinverbruik op het eigen erf is die wateronttrekking toegestaan.  Gebruik van grondwater voor de wasmachine is vaak problematisch, omdat dit water door resten van ijzer en/of mangaan bruinverkleuring van was zou veroorzaken. Ook bij gebruik voor een toilet geldt: onderzoek de mogelijkheden van tevoren. Laat een watermonster vooraf onderzoeken en houdt bij gebruik van grondwater rekening met wat extra onderhoudsinspanning voor een schoon ogend toilet.

Indien tegelijkertijd met het gebruik van grondwater het regenwater wordt afgekoppeld van de riolering wordt de grond weer gevoed met regenwater. Netto is er dan in principe geen grondwateronttrekking. Door de maatregelen wordt minder drinkwater verspild en wordt de riolering minder belast (met name qua piekbelasting).

Werkgroep Duurzaam Diepenveen/ Wilbert Peters en Jan Weggemans

Interessante links:

http://www.waterbewust.nl/docs/brochurewspnijmegeninternet.pdf

http://www.haagsmilieucentrum.nl/regenwaterafkoppelen.html

http://www.waterbewust.nl/docs/brochurewspnijmegeninternet.pdf

http://www.vitens.nl/overwater/educatie/Documents/Diepenveen%20Informatiebord.pdf

http://www.vewin.nl/SiteCollectionDocuments/Nieuws%202011/Vewin_Watergebruik_thuis_2010.pdf

http://www.riool.info/publiek/pages/showPage.do?itemid=2601

Op Internet worden diverse soortenwatertonnen aangeboden waarvan het design afwijkt van de klassieke eenvoudige groene waterton.

Met kleine hoogte verschillen (zie het gootje van stenen omringd door grond) kan regenwaterafvoer op een mooie en creatieve wijze plaatsvinden.

Simpele regengootjes voor afvoer van regenwater dat overloopt uit een volle regenton passen heel goed in een groene tuin. In dit voorbeeld is de regenpijp op het gootje aangesloten.

Aanleg van regenwateropvang in de voortuin van een woning in Diepenveen door de eigenaar van de woning. De blauwe kunststofkratten worden oin elkaar geschoven en afgedekt met doek. Het water wordt er in geleid en zakt weg in de bodem.

Twee varianten van infiltratiekratten. Een rechthoekige krat omwikkeld met doek en aansluitpunten voor de leiding (boven) en onder ijfiltratiekratten die in serie naast elkaar worden geplaatst en dan afgedekt.

Het fotomateriaal is ontleend aan documentatie van Tauw BV. De bovenstaande
materialen zijn willekeurige voorbeelden, zoals die op internet te vinden
zijn.